Mỗi dịp rằm tháng Tám, không khí Trung Thu lại tràn ngập khắp phố phường: từ ánh đèn lồng, tiếng trống múa lân đến mâm cỗ rước trăng và chiếc bánh trung thu truyền thống. Nhưng bên cạnh tên gọi quen thuộc, Tết Trung Thu còn được gọi là Tết Đoàn Viên. Đây không chỉ là cách nói văn hoa mà thực sự phản ánh chiều sâu văn hoá – một nét đặc trưng rất riêng của người Việt.
Vậy vì sao Trung Thu lại mang ý nghĩa đoàn viên? Hãy cùng nhìn lại truyền thống, biểu tượng và giá trị của ngày lễ đặc biệt này.
Nguồn gốc và thời điểm tổ chức Tết Trung Thu
Tết Trung Thu xuất hiện từ rất sớm trong văn hóa phương Đông, đặc biệt là ở Việt Nam, Trung Quốc, Nhật Bản và Hàn Quốc. Tại Việt Nam, Trung Thu được tổ chức vào ngày 15 tháng 8 âm lịch, khi mặt trăng tròn nhất trong năm – hình ảnh tượng trưng cho sự đầy đủ, sum vầy.
Theo PGS.TS Trần Ngọc Thêm, Trung Thu ở Việt Nam gắn liền với thời điểm sau vụ mùa, khi người nông dân đã hoàn thành công việc đồng áng, có thời gian nghỉ ngơi và trở về đoàn tụ cùng gia đình:
“Trung Thu gắn với thời điểm nghỉ ngơi sau mùa vụ, tạo cơ hội cho các thành viên quay về, làm bánh, cúng trăng, cùng nhau ngắm trăng – biểu tượng cho sự đoàn tụ trọn vẹn.”
(Tìm hiểu lễ hội cổ truyền Việt Nam, NXB Văn hóa Thông tin, 2001)
Vì sao gọi là “Tết Đoàn Viên”?
Tết Trung Thu không chỉ là ngày hội dành riêng cho trẻ nhỏ mà còn là dịp để gia đình sum họp, quây quần bên nhau. Trong tác phẩm Hội hè lễ tết của người Việt, GS Nguyễn Văn Huyên đã khẳng định:
“Tết Trung Thu là một trong những dịp lễ ít mang tính tín ngưỡng, mà thiên về tình cảm – tình cảm gia đình, tình cảm thầy trò, tình cảm bạn bè.”
(Hội hè lễ tết của người Việt, NXB Thế Giới, 2017)
Theo ông, đây là thời điểm người ta trao tặng nhau bánh trái, gửi gắm lòng tri ân, cùng ngồi lại dưới ánh trăng tròn – biểu tượng của sự viên mãn và kết nối.
Bánh trung thu – biểu tượng của sự sum vầy
Không thể nhắc đến Tết Đoàn Viên mà bỏ qua bánh trung thu – chiếc bánh ngọt ngào mang hình tròn viên mãn, tượng trưng cho mặt trăng và sự gắn kết gia đình.
Việc cùng nhau làm bánh, cắt bánh, và chia sẻ bánh trong đêm rằm là một nghi thức giản dị nhưng giàu ý nghĩa: nó thể hiện sự chia sẻ, trân trọng và mối dây liên kết giữa các thế hệ.
Ngày nay, tặng bánh trung thu cũng là cách người Việt bày tỏ sự quan tâm, kính trọng đến người thân, bạn bè, đồng nghiệp – một hành động nhỏ chứa đựng giá trị tinh thần lớn.
Tết Đoàn Viên trong cuộc sống hiện đại
Dù cuộc sống ngày càng bận rộn, giá trị của Tết Trung Thu vẫn không hề mai một. Nhiều gia đình ở thành phố vẫn cố gắng duy trì mâm cỗ cúng trăng, tổ chức rước đèn cho con trẻ, hay đơn giản là cùng nhau ngồi lại bên tách trà, miếng bánh.
Với những người sống xa quê, một hộp bánh trung thu gửi về nhà, một cuộc gọi video đêm trăng tròn… cũng đủ để tạo nên khoảnh khắc đoàn viên trong tâm tưởng.
Dù thời gian có thay đổi, Tết Trung Thu vẫn là dịp để mỗi người tạm gác những lo toan, quay về bên gia đình – nơi luôn dang rộng vòng tay chờ đón. Và chính vì vậy, Tết Trung Thu không chỉ là ngày hội của trẻ thơ, mà còn là ngày đoàn tụ của những trái tim cùng chung một mái ấm.
⸻
Tài liệu tham khảo
- Trần Ngọc Thêm (2001), Tìm hiểu lễ hội cổ truyền Việt Nam, NXB Văn hóa Thông tin.
- Nguyễn Văn Huyên (2017), Hội hè lễ tết của người Việt, NXB Thế Giới.
