Tết Nguyên đán – dù là xưa hay nay – vẫn luôn giữ một vị trí rất riêng trong tâm hồn người Việt. Với nhiều người, đó là thời khắc thiêng liêng để sum họp, để sống chậm lại và khởi đầu một năm mới với bao kỳ vọng. Dẫu rằng xã hội đổi thay, công nghệ và nhịp sống hiện đại làm thay đổi hình thức đón Tết, nhưng tinh thần Tết – sự kết nối, lòng tri ân và niềm vui đoàn tụ – vẫn luôn hiện diện.
Bài viết này là một lát cắt nhìn lại Tết xưa – Tết nay: không phải để so sánh hơn thua, mà để thấy rằng dù hình thức có khác, Tết vẫn là Tết – và có nhiều cách để gìn giữ giá trị Tết theo cách rất riêng, rất đẹp.
Tết xưa: Tết của làng quê, của ký ức tập thể
Tết xưa là Tết của sự chuẩn bị, của cả một cộng đồng cùng rộn ràng từ sau Rằm tháng Chạp. Từ những việc nhỏ như quét vôi lại tường, thay hoa trên bàn thờ, đến những việc lớn như gói bánh chưng, dựng cây nêu, chợ Tết… tất cả đều gắn liền với truyền thống, tập tục và sự sum vầy.
Không có sự tiện lợi như ngày nay, nhưng mỗi người, mỗi gia đình đều đóng góp một phần cho “không khí Tết” chung. Mỗi cái bánh, mỗi mâm cỗ là một phần của câu chuyện, của ký ức gắn với tổ tiên, với xóm làng, với gia đình nhiều thế hệ.
Theo GS. Trần Quốc Vượng, Tết cổ truyền là dịp để “làm mới từ bên ngoài đến bên trong, từ vật chất đến tinh thần, để bước vào năm mới trong trạng thái trọn vẹn”
(Nguồn: Tìm về bản sắc văn hóa Việt Nam, 2003)
Tết nay: Linh hoạt hơn, nhưng vẫn có thể đầy ý nghĩa
Ngày nay, cuộc sống hiện đại mang lại nhiều tiện ích: dịch vụ dọn nhà, đặt mâm cỗ sẵn, siêu thị Tết mở xuyên ngày, giao hàng tận cửa. Tết được tối giản về mặt công việc, nhưng không vì thế mà thiếu đi cảm xúc – nếu mỗi gia đình biết chủ động giữ gìn những điều ý nghĩa cho riêng mình.
Tôi cũng là một người trẻ, đã có gia đình và con cái. Từ ngày làm cha mẹ, vợ chồng tôi càng ý thức rõ rằng: Tết không chỉ là nghỉ ngơi, mà là “kỷ niệm sống động” đầu tiên trong năm của bọn trẻ. Vì vậy, năm nào nhà tôi cũng cố gắng tạo ra thật nhiều hoạt động Tết: gói bánh chưng, cùng con dựng cây nêu, vẽ tranh Đông Hồ, trang trí nhà cửa thật khác biệt. Tụi nhỏ thích mê, và chính tôi cũng thấy mình được sống lại những ngày thơ bé.
Gia đình tôi yêu trà, nên trong nhà luôn có những không gian dành riêng cho trà Tết – nơi để ngồi lại cùng nhau, tiếp khách đầu xuân, kể chuyện năm cũ, nhâm nhi những chén trà. Và mỗi năm, tôi cũng chuẩn bị những hộp trà thật đẹp để biếu ông bà, bố mẹ và người thân – như một cách tặng Tết bằng sự lắng đọng.
Ăn Tết xưa – nay: Khác nghi thức, nhưng cùng hướng về yêu thương
Tết xưa là dịp thiêng liêng để về quê, thăm ông bà tổ tiên, giữ nếp thờ cúng, kỵ húy lời nói, hành động, và tuân thủ nghi thức truyền thống gần như tuyệt đối. Những điều ấy giúp duy trì đạo lý gia phong – vốn là gốc rễ văn hóa Việt.
Tết nay, xã hội mở hơn, các nghi thức có phần được giản lược. Lì xì chuyển khoản, lời chúc qua mạng xã hội, thậm chí những cuộc đoàn viên qua video call – tất cả đều đang diễn ra hàng năm. Nhưng nếu nhìn tích cực, đó không phải sự đánh mất, mà là cách thích nghi của một thế hệ hiện đại, vẫn biết yêu thương – chỉ là yêu thương theo cách khác.
Những hoạt động Tết: Giản dị, sáng tạo và gắn kết
Ngày trước, hoạt động Tết gắn liền với làng quê và cộng đồng: xông đất, đi lễ chùa, xin chữ thầy đồ, xem hát bội, chơi trò dân gian. Đó là những hoạt động mang tính biểu tượng, giúp con người gắn bó với truyền thống.
Ngày nay, hoạt động Tết phong phú hơn: chụp ảnh áo dài, check-in phố ông đồ, đi hội hoa, du lịch đầu năm… Những thứ ấy cũng có giá trị riêng – miễn sao mỗi gia đình vẫn giữ được cốt lõi của Tết là sự kết nối và sẻ chia. Ví như ở nhà tôi, Tết là lúc chúng tôi sẽ về quê, không mở máy tính, không họp hành, thăm viếng họ hàng, chơi với con, tiếp bạn bè bằng ly trà nóng và lời chúc nhẹ nhàng.
Quà Tết: Từ sản vật quê đến món quà tinh tế
Tết xưa, quà Tết đơn giản là những thứ nhà có: gói trà thơm, hũ mứt gừng, cân nếp, cặp bánh chưng, bánh tét… Gửi đi là gửi tấm lòng, không cần cầu kỳ. Tết nay, quà Tết được cá nhân hóa và thiết kế chuyên nghiệp hơn – phù hợp cho từng đối tượng: gia đình, đối tác, khách hàng, bạn bè.
Điểm chung vẫn giữ nguyên: dù là quà gì, điều quan trọng vẫn là sự chân thành. Một set trà ngon kèm tấm thiệp viết tay có thể thay lời chúc một năm khởi sắc, bình an
Tham khảo các bộ quà Tết kết hợp trà và hạt tại: https://www.traviet.com/c/qua-tet/
Kết luận: Tết – mỗi thời một khác, nhưng vẫn là Tết của người Việt
Tết xưa hay Tết nay đều có vẻ đẹp riêng. Điều quan trọng không nằm ở hình thức, mà ở cách ta sống với Tết – có trân trọng không, có gìn giữ không, có truyền lại cho thế hệ sau không.
Không cần quay về hoàn toàn với Tết xưa, cũng không cần chạy theo tất cả tiện ích của Tết nay. Chỉ cần chọn lọc những điều phù hợp, giữ lại phần hồn, thêm vào sáng tạo riêng – thì mỗi năm, Tết vẫn có thể là một điều thiêng liêng, vui vẻ và đầy kỷ niệm cho chính gia đình mình.
——————
Tài liệu tham khảo:
- Nguyễn Hồng Dương (2021), Phong tục Tết cổ truyền Việt Nam, NXB Văn hóa – Thông tin.
- GS. Trần Quốc Vượng (2003), Tìm về bản sắc văn hóa Việt Nam, NXB Văn hóa dân tộc.
- Báo Thanh Niên: Tết xưa – Tết nay: khác biệt và giá trị còn lại
- Báo Tuổi Trẻ: Chuẩn bị Tết xưa và nay: Từ củ kiệu đến gói quà online
- Tổng cục Thống kê Việt Nam (2024): Báo cáo chi tiêu mùa Tết tại các đô thị lớn.
